Denkstijlen van De Bono

De ‘Six Thinking Hats’ van Edward de Bono

De meeste trainers op het gebied van teambuilding en teameffectiviteit gebruiken de Teamrollen van Belbin. Ik ben echter al jaren fan van het denkmodel van Edward de Bono; de zes denk hoeden (Six Thinking Hats). Daarom wil ik graag de verschillen bespreken en de denkstijlen aanpak promoten. Omdat het leuk en effectief is!

Wat is het denkstijlen model?

De Bono signaleert zes denkstijlen, dit zijn:

1. Wit: Maagdelijk wit denken, in de vorm van feiten, cijfers en informatie.
2. Geel: Zonneschijn, helderheid en optimisme: positieve beoordeling, constructieve bijdragen, opsporen van kansen (opportunisme).
3. Rood: Emoties en gevoelsoordelen, vermoedens en ingevingen (intuïtie).
4. Groen: Vruchtbaarheid: creativiteit, zaden die ontkiemen en tot wasdom komen, beweging, provocatie.
5. Zwart: Waarschuwen voor risico’s en valkuilen. Waarom iets ‘niet’ zal functioneren.
6. Blauw: Afstandelijkheid en controle: de dirigent van het denken, denken over denken.

De Bono gebruikt hiervoor de term Six Thinking Hats, welke als merknaam is geregistreerd. Overigens wordt de oorsprong van dit model geclaimd door de School of Thinking, waar De Bono heeft gewerkt.

Lateraal of parallel denken

Het concept lateraal (of parallel) denken gaat er vanuit dat het combineren van denkstijlen tot betere oplossingen leidt. De denkstijlen werken als een soort denkladder, waarmee je als individu, team of organisatie betere resultaten bereikt. Het geeft een ordening van het denken. Je maakt zo een beter gebruik van je beschikbare intelligentie. Denkfouten zijn vaak het resultaat van het niet serieus nemen van één van de denkstijlen. Zo had de zwarte denkstijl mogelijk rampen als bij Fukushima kunnen voorkomen. Goed toepassen van risico analyses leidt nu tot hopelijk een tijdige versterking van de afsluitdijk. De keuze van Duitsland om nu snel kerncentrales te sluiten is mogelijk meer door emotie (rood) ingegeven dan als gevolg van een rationele afweging.

Vragenlijst Denkstijlen

De Bono heeft voor zover bekend nooit een vragenlijst ontwikkeld om inzicht te geven in de denkstijlen, maar omdat wij dit zo’n nuttig model vinden hebben wij dit wel gedaan. De vragenlijst vindt u in onze productcatalogus.

De vragenlijst toepassen bij coaching, op individueel, team en organisatieniveau

Besluitvaardigheid vergroten
Bij coaching gebruik ik dit model om (veelal) managers te leren hun denkstijl te verbeteren om zo hun besluitvaardigheid te vergroten en tot betere beslissingen te komen. Zij leren inzien wat hun voorkeursstijlen zijn en wanneer zij die inzetten. Ze leren dat te balanceren met andere denkstijlen.

Denkstijlen verbeteren
Wat opvalt is dat de favoriete denkstijl van de leider vaak door het team gekopieerd wordt en dat andere denkstijlen ten onrechte weggedrukt worden. Ook is het een manier om iedere denkstijl te verbeteren; nog creatiever, nog kritischer, nog feitelijker en nog emotioneler. Dit kan bijzonder veel impact hebben op een organisatie wanneer de leiders beter nadenken en meer zicht hebben op hoe denkprocessen zich in hun team voltrekken.

Effectiever communiceren
Bij teamontwikkeling is het denkstijlenmodel zeer goed te gebruiken om onderling effectiever te communiceren en beter samen te werken. In een besluitvormingsproces is het verstandig om de verschillende denkstijlen achtereenvolgens toe te passen, ongeveer zo:

• Probleemstelling: Rood, Wit, Blauw
• Probleemanalyse: Wit
• Alternatieven genereren: Geel, Groen,
• Alternatieven onderzoeken: Groen, Zwart, Wit
• Keuzes maken: Geel, Zwart, Blauw
• Keuzes uitwerken: Wit en Blauw

Door als team gezamenlijk op het juiste moment in de besluitvorming bijvoorbeeld de Groene of de Zwarte Denkstijl toe te passen versterk je elkaar. Je voorkomt dat op verkeerde momenten een verkeerde stijl wordt gehanteerd of dat je niet alle stijlen gebruikt.

Tenslotte kan het uitvergroten van de teamaanpak ook op organisatieniveau veel effect sorteren. Door de vragenlijst in te zetten krijg je snel inzicht in de favoriete denkstijlen van mensen, teams en afdelingen. Zo kan men beter leren nadenken en betere beslissingen nemen. De Bono wordt een belangrijke bijdrage toegedicht aan successen als de organisatie van de Olympische Spelen.

Voordelen van Denkstijlen ten opzichte van Teamrollen

• Dynamischer
  Het grote voordeel van het gebruik van Denkstijlen boven Teamrollen is dat het veel dynamischer is. De Bono benadrukt dat iedereen alle denkstijlen gebruikt, maar alleen voorkeuren heeft of bepaalde kwaliteiten heeft waardoor sommige denkstijlen beter worden toegepast dan andere. Bij teamrollen is dat statischer gedacht; je vervult een bepaalde rol. Dat wordt daarmee een ‘hokje’ waar je niet meer uitkomt. Denkstijlen gaat er vanuit dat iedereen alle denkstijlen kan toepassen. Het is daarmee minder stigmatiserend en biedt meer aanknopingspunten
• Minder stijlen dan rollen
  Een ander voordeel voor toepassing in groepen vind ik dat er slechts zes stijlen zijn. Die zijn voor iedereen direct herkenbaar. Belbin onderscheidt daarentegen negen rollen. Dat vindt ik zelf wat veel, vooral als je weet dat teams met vier tot acht deelnemers het effectiefst zijn.
• Leuke werkvormen bij teambuilding
  Het werken met teamrollen ervaar ik zelf als wat statisch. In een team geef je weliswaar inzicht in ieders rol, wat tot acceptatie en begrip leidt, maar daarna is het een beetje uitgewerkt. Met denkstijlen kun je allerlei leuke oefeningen doen, bijvoorbeeld door iedere stijl apart te oefenen op een vraagstuk, door mensen een denkstijl te geven, of door feedback te geven op de denkstijl die men toepast. Dat biedt veel invalshoeken voor de creatieve trainer/coach!
• Teamrollen bieden echter ook een waardevolle invalshoek!
  Ten slotte, niets ten nadele van Teamrollen! In sommige situaties gebruik ik die zelf ook nog steeds, bijvoorbeeld bij het samenstellen van management teams. In de productcatalugus vind je ook een teamrollenvragenlijst, waarmee je zelf kunt vergelijken.

Nuttige links

Ten slotte wil ik je nog wijzen op een aantal filmpjes als je je verder wilt verdiepen in de denkstijlen en de Six Thinking Hats.
In zes achtereenvolgende video’s presenteert Eduard de Bono zelf zijn model. Bekijk video
De Bono vertelt over ondernemerschap en denkstijlen: bekijk video.
Een leuke introductie op de denkstijlen: bekijk video :
Hier vind je informatie over onze handleiding voor de denkstijlen vragenlijst.